Co to jest handel ludźmi?
Kim są ofiary handlu ludźmi?
Formy wykorzystania ofiar
Identyfikacja ofiar
Jesteś ofiarą lub świadkiem handlu ludźmi? Zadzwoń
Pomorski Wojewódzki Zespół Do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
Co to jest handel ludźmi?
Handel ludźmi jest przestępstwem globalnym. Polega na wykorzystaniu człowieka przy użyciu zachowań, które w bezwzględności stosowania godzą w godność i wolność człowieka, naruszając przez to jego podstawowe prawa.
Za handel ludźmi uznawane są czynności sprawcze wskazane w art. 115 § 22 Kodeksu karnego, tj.
• werbowanie (nakłanianie, zjednywanie, zaciąganie),
• transport (przemieszczanie, przewożenie z zastosowaniem środków komunikacji),
• dostarczanie (umieszczanie w innym miejscu),
• przekazywanie (powierzanie, dawanie w celu dysponowania),
• przechowywanie (zatrzymywanie w jednym miejscu, przetrzymywanie w ukryciu),
• przyjmowanie osoby (zatrzymywanie przekazanej osoby).
Istotnym jest przy tym, że w celu wypełnienia znamion przestępstwa handlu ludźmi, wymienione wyżej czynności dotyczące zachowania sprawcy lub sprawców powinny zostać zrealizowane przy wystąpieniu co najmniej jednej metody lub środka, czyli:
• przemocy lub groźby bezprawnej,
• uprowadzenia, podstępu,
• wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
• nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
• udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą.
Niezbędnym elementem w przypadku zakwalifikowania czynu jako wypełniającego znamiona przestępstwa handlu ludźmi jest również podjęcie określonego działania przez sprawcę w celu wykorzystania innej osoby, nawet za jej zgodą.
Przestępstwo handlu ludźmi polega na zniewoleniu osoby bez względu na jej wiek, płeć czy narodowość, przy pomocy szerokiego spektrum metod przestępczych, których finałem jest wykorzystanie osoby.
Kim są ofiary handlu ludźmi?
Co roku około 2 milionów ludzi pada ofiarą tego przestępstwa, z czego 1/3 stanowią dzieci. Raport Biura Narodów Zjednoczonych do Spraw Narkotyków i Przestępczości (UNODC) opublikowany 7 stycznia 2019 roku ostrzega, że grupy zbrojne w strefach konfliktów coraz częściej posługują się handlem ludźmi w celu finansowania swojej działalności i przyciągania nowych rekrutów. Najnowsze szacunki Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) wskazują, że tylko praca przymusowa generuje około 150 miliardów dolarów nielegalnych zysków rocznie. Szacuje się, że w skali całego świata roczne dochody z wszystkich form wykorzystania ofiar handlu ludźmi sięgają 30 mld euro. Dlatego przyjmuje się, iż handel ludźmi po handlu narkotykami stanowi drugi najbardziej dochodowy interes zorganizowanych grup przestępczych.
Najnowszy Raport Departamentu Stanu USA (Global Report on Trafficking in Person 2022) opublikowany w styczniu 2023 roku wskazuje, że dziewczęta i kobiety są trzykrotnie bardziej narażone na jawną lub skrajną przemoc w porównaniu z chłopcami i mężczyznami a dzieci są dwa razy bardziej narażone na przemoc niż ludzie dorośli. Kobiety i dziewczęta stanowiły 60 procent ogólnej liczby wykrytych ofiar w 2020 roku. Wojna i konflikty stanowią potencjalne „tereny łowieckie” dla handlarzy ludźmi .
Większość zidentyfikowanych ofiar stanowią migranci, a szczególnie narażone są osoby marginalizowane i ubogie. Przestępcy w łańcuchu powiązań werbują ofiary z ubogich gospodarstw domowych, rodzin dysfunkcyjnych lub dzieci, które są porzucone lub pozostają bez opieki rodzicielskiej, zwłaszcza w krajach o niskich dochodach.
Formy wykorzystania ofiar
Formy wykorzystywania osób w procederze handlu ludźmi mogą mieć bardzo różne postacie. Najbardziej rozpoznawalną formą wykorzystania jest wykorzystanie w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, zwane potocznie seksbiznesem. Nie jest to jednak aktualnie dominująca forma wykorzystania. Analizując statystyki organów ścigania i prokuratury z kilku ostatnich lat nie sposób nie zauważyć wyraźnej zmiany trendów. Eksploatacja seksualna kobiet ustąpiła miejsca wykorzystaniu mężczyzn do pracy przymusowej. Przy czym liczba ta ciągle rośnie.
Do najbardziej podstawowych (kodeksowych) form wykorzystania zaliczamy:
• wykorzystanie w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania,
• wykorzystanie w pracy lub usługach o charakterze przymusowym,
• wykorzystanie do żebractwa,
• handel ludźmi w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy (handel organami),
• handel dziećmi.
W praktyce organów ścigania i instytucji oraz organizacji zajmujących się wsparciem oraz reintegracją ofiar dostrzega się nowe okoliczności powstawania tego zjawiska w takich sektorach jak:
• niewolnictwo domowe,
• eksploatacja kryminalna,
• zmuszanie do zawierania fikcyjnych małżeństw,
• wykorzystywanie osób do wyłudzania kredytów i świadczeń socjalnych.
W literaturze przyjmuje się trychotomiczny podział świata pod względem występowania zjawiska handlu ludźmi. Wyróżniamy kraje pochodzenia, kraje tranzytowe oraz kraje docelowego wykorzystania. Z reguły krajami pochodzenia są biedniejsze regiony świata dotknięte konfliktami zbrojnymi lub kryzysami ekonomicznymi. Obywatele tych państw są werbowani najczęściej fałszywą ofertą pracy i przewożeni do bogatszych części świata. Polska jest krajem pochodzenia, krajem tranzytowym oraz krajem docelowym wykorzystawania ofiar handlu ludźmi.
Zjawisko handlu ludźmi w Polsce obserwuje się od lat dziewięćdziesiątych. Specyfika działania służb zmienia się tak, jak zmieniają się metody postępowania sprawców. Należy wskazać, że bardzo dynamiczny rozwój nowych technologii sprawił, że to internet coraz częściej staje się miejscem, gdzie werbuje się osoby do wyjazdu za granicę. Znaczący wpływ na wzrost przestępstwa handlu mają bez wątpienia aktualne ruchy migracyjne, w ich legalnej oraz nielegalnej postaci, jak również szybkość i łatwość podróżowania oraz możliwość kontaktu poprzez sieć internetową.
Identyfikacja ofiar
Bardzo ważnym problemem w zakresie identyfikacji ofiar handlu ludźmi jest brak świadomości wykorzystanych ofiar o przysługujących im prawach w związku z faktem, iż zostały one wykorzystane.
Podstawowe uprawnienia przysługujące ofiarom handlu ludźmi to:
1. Możliwość potwierdzenia legalności pobytu, w sytuacji, gdy przebywają one na terytorium RP nielegalnie (w ramach tak zwanego czasu na zastanowienie);
2. Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy m.in. z prawem do pracy;
3. Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt stały przez ofiarę handle ludźmi na szczególnych warunkach, juz po 1 roku pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi.
4. Niekaralności ofiar handlu ludźmi.
Jesteś ofiarą lub świadkiem handlu ludźmi? Zadzwoń
Telefon alarmowy 112
Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi
www.kcik.pl
Telefon zaufania dla ofiar i świadków handlu ludźmi
+48 22 628 01 20 lub +48 22 628 99 99
Pomorski Wojewódzki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
+ 48 58 307 71 56, 58 307 72 87
Pomorski Wojewódzki Zespół Do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
Pomorski Wojewódzki Zespół Do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi - powołany Zarządzeniem Wojewody Pomorskiego nr 227/2015 z dnia 14 sierpnia 2015roku. Funkcjonowanie Zespołu posiada umocowanie prawne, określone w art. 22 pkt 15 Ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2019r., poz. 1507, j.t.).
Głównym celem Zespołu jest usprawnienie organizacji działalności prewencyjnej, wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi, pobudzenie aktywności lokalnych samorządów, fundacji i stowarzyszeń jak również podejmowanie działań mających na celu podnoszenie świadomości społecznej na temat procederu handlu ludźmi.
Przez dziesięć lat funkcjonowania Pomorski Wojewódzki Zespół do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi:
• Przeprowadził szereg kampanii informacyjnych dotyczących bezpiecznych wyjazdów za granicę, wykorzystując zgromadzone w tym zakresie doświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, szczególnie nt. funkcjonowania legalnych agencji pośrednictwa pracy, oraz zakresu usług Publicznych Służb Zatrudnienia w ramach EURES.
• Stworzył sieć powiązań pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w profilaktykę zjawiska handlu ludźmi, celem usprawnienia mechanizmów wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi.
• Podjął kilkadziesiąt różnych inicjatyw: konkurs plastyczny adresowany do młodzieży szkół ponadpodstawowych, wystawy mobilne, konferencje, szkolenia, prelekcje, targi pracy, szkolenia pracowników MOPS, MOPR, współpraca międzyinstytucjonalna z czołowymi fundacjami i stowrzyszeniami w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi, szkolenie operatorów nr 112, spotkania dla bezrobotnych, opracowywanie artykułów prasowych oraz informacyjnych, stoiska profilaktyczne podczas festiwali i imprez okolicznościowych, aktywny udział w pracach legislacyjnych dotyczących stworzenia kompleksowej ustawy o przeciwdziałaniu handlowi ludźmi, uczestnictwo w wystąpieniach telewizyjnych, audycjach radiowych i wiele innych.
W wyniku tych działań w tematyce handlu ludźmi członkowie Zespołu przeprowadzili szereg kampaniii zapobiegawczych, w których uczetniczyło blisko 10 tys. osób.
Opracowanie:
kmdr ppor. SG dr Robert Mroczek - Przewodniczący Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, funkcjonariusz Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku.