Dialog Partnerów Pomorskiej Platformy Współpracy na rzecz cudzoziemców na regionalnym rynku pracy.


Gdańsk, Sala Herbowa, 27 marca 2024 roku

Podsumowanie 

Pomorski Urząd Wojewódzki utworzył system powiązanych ze sobą usług mających na celu pomoc cudzoziemcom z państw trzecich (początkowo tylko obywatelom Ukrainy), wnioskującym o zezwolenie na pobyt w Polsce. Utworzono łącznie 30 stanowisk informacyjno-doradczych w „Zieleniaku", które zapewniały imigrantom wsparcie w procesie składania wniosków dot. legalizacji pobytu.  Pracownicy zatrudnieni i wyposażeni w narzędzia informatyczne, dzięki środkom z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, informowali o procedurach ubiegania się o zgodę na pobyt, w tym o obowiązkach i przysługujących im prawach, ponadto świadczyli usługi doradcze przy w wypełnianiu wniosków, przygotowywaniu niezbędnej dokumentacji. Równolegle pracownicy Wydziału Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców na 4 stanowiskach przyjmowali kompletne, prawidłowo wypełnione wnioski o legalizację pobytu, łącznie z pobieraniem odcisków linii papilarnych cudzoziemców. Taka organizacja punktu usługowego pozwalała ograniczyć ponowne wizyty w urzędzie w celu uzupełnienia i/lub poprawienia danych, co spowodowało skrócenie czasu oczekiwania na wydanie decyzji przez Wojewodę.

Ponadto uruchomiono infolinię w Gdańsku i Słupsku obsługiwaną przez 7 dodatkowych pracowników, którzy podobnie jak pracownicy zatrudnieni w punktach informacyjno-doradczych (Zieleniak, PUW w Gdańsku), udzielali informacji na temat procedur dotyczących legalizacji pobytu, w razie potrzeby odbycia osobistej wizyty w punkcie informacyjno-doradczym umawiali wnioskodawców na konkretny termin. Stanowiska informacyjno-doradcze funkcjonowały w okresie od 15 grudnia 2022 r. do 29 grudnia 2023 r., czas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na pobyt oraz jednolitych wniosków o zezwolenie na pobyt i pracę uległ skróceniu średnio z 430 dni w 2022 roku do około 300 dni w 2023 roku. Przy czym wnioski składane bezpośrednio w „Zieleniaku" przez cudzoziemców obsługiwane były najczęściej w terminie poniżej 200 dni, dzięki temu, że dokumenty były kompletne, prawidłowo wypełnione oraz pobierano na miejscu odciski linii papilarnych.
Przedstawiciele największej agencji pracy na Pomorzu wsparli ideę tworzenia dodatkowych punktów informacyjno-doradczych ułatwiających składanie wniosków o legalizację pobytu i pracy w naszym regionie. Ponowne uruchomienie punktów działających wcześniej w gdańskim „Zieleniaku" i w siedzibie Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz uruchomienie infolinii i obsługa zapytań e-mailowych z pewnością skrócą termin wydawania decyzji przez Wojewodę.
Relacje cudzoziemców korzystających ze wsparcia Centrum Integracji Imigrantów i Imigrantek w Gdańsku potwierdzają znaczne ułatwienie i przyspieszenie rozpatrywania wniosków o zezwolenie na pobyt i pracę dzięki dodatkowym usługom w punktach informacyjno-doradczych i działaniu infolinii. Digitalizacja procesu składania wniosków jest bardzo ważna, a wręcz niezbędna z uwagi na częstą zmianę miejsca zamieszkania cudzoziemców w trakcie rozpatrywania wniosków - korespondencja pocztowa najczęściej nie jest dostarczana do adresata.

Połączenie punktów informacyjno-doradczych z usługami Centrów Integracji Cudzoziemców to ciekawa propozycja.
WUP w Gdańsku zaproponował rozważenie połączenia punktów informacyjno-doradczych z nową inicjatywą – powołania i prowadzenia sieci Centrów Integracji Cudzoziemców (CIC) przez Samorządy Wojewódzkie w nowej perspektywie finansowej w ramach Fundusz Azylu, Migracji i Integracji na lata 2021 – 2027. Obligatoryjne usługi integracyjne oferowane w Centrach Integracji Cudzoziemców obejmują m.in. kursy języka polskiego, kursy adaptacyjne, wsparcie psychologiczne dzieci ale również wsparcie w zakresie legalizacji pobytu zapewniane przez Wojewodę oraz wsparcie prawne w zakresie zatrudnienia zapewniane przez Państwową Inspekcję Pracy. W związku z powyższym należy rozpoznać możliwość współpracy, w tym zakresie, Wojewody Pomorskiego i Marszałka Województwa, w ramach planowanego projektu utworzenia Centrów Integracji Cudzoziemców.
Z praktyki działania punktów informacyjno-doradczych służb Wojewody wynika, że cudzoziemcy masowo korzystali z tych usług dlatego ewentualne połączenie obu inicjatyw będzie stanowić realną, kompleksową pomoc dla cudzoziemców zainteresowanych pobytem i pracą na Pomorzu.
W związku z powyższym głosami Partnerów PPW reprezentujących podczas spotkania m.in. Pomorski Urząd Wojewódzki, Publiczne Służby Zatrudnienia, w tym Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku, pracodawców, organizacje pracodawców i NGO zasadne wydaje się przygotowanie stanowiska dla Pomorskiej Rady Rynku Pracy z rekomendacją ponownego utworzenia punktów informacyjno-doradczych, tym razem w ramach sieci Centrów Integracji Cudzoziemców.
 
Ponadto przedstawiciel organizacji pracodawców zgłosił postulat o rozszerzenie grupy państw objętych procedurą uproszczoną pozwalającą na legalne zatrudnienia cudzoziemców na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy składanego przez pracodawcę do Powiatowych Urzędów Pracy. Przedstawiciele Publicznych Służb Zatrudnienia wsparli ww. postulat o zwiększenie liczby państw, których obywatele mogliby korzystać z procedury rejestracji oświadczeń o powierzeniu pracy. Powiatowe Urzędy Pracy mają potencjał do obsłużenia dodatkowych wniosków obywateli nowych państw, ponieważ liczba rejestrowanych oświadczeń znacząco się zmniejszyła po otworzeniu rynku pracy dla obywateli ukraińskich po 24 lutego 2022 roku. W naszym interesie jest ułatwianie przyjazdu cudzoziemcom i zachęcanie ich do pozostania na dłużej na Pomorzu, dlatego jako samorząd powinniśmy m.in. niezwłocznie wypracować i wdrożyć regionalny plan strategiczny integracji cudzoziemców.
Należy przeprowadzić szerokie konsultacje wśród partnerów PPW w powyższym obszarze i rozważyć zaprezentowania wypracowanego stanowiska członkom Pomorskiej Rady Rynku Pracy.
Warto odnotować, że zmianą w dobrym kierunku jest możliwość skorzystania z uproszczonej procedury przez obywateli białoruskich jako uchodźców politycznych. Polskie wizy humanitarne pozwalają na podjęcie pracy przez obywateli Białorusi bez konieczności ubiegania się o zezwolenia na pracę.

Kolumbijczycy przyjeżdżający do Polski z powodu bezrobocia, ubóstwa i braku perspektyw w swojej ojczyźnie.
Zwrócono uwagę na nowe zjawisko rekrutacji do pracy cudzoziemców z Ameryki Łacińskiej. Często są to osoby o niskich kwalifikacjach zawodowych, które przyjeżdżają do Polski na podstawie paszportów biometrycznych (np. z Kolumbii) na zaproszenie agencji pracy. Brak orientacji w poruszaniu się na polskim rynku pracy, brak znajomości przepisów dot. legalności pobytu i pracy, nierozumienie kontraktów o pracę sprawiają, że często są oni wykorzystywani przez nieuczciwych pośredników. Osoby te najczęściej posługują się wyłącznie językiem hiszpańskim, co powoduje, że często nie wiedzą nawet kto był ich pracodawcą czy pracodawcą użytkownikiem, nie wspominając o dokładnych warunkach zatrudnienia. Po okresie legalnego pobytu przez 90 dni dalsze zatrudnienie tych osób nie jest możliwe i dlatego zdesperowani często podejmują pracę nielegalnie stając się ofiarą następnych nieuczciwych agencji i pracodawców.
Brakuje ścieżki postępowania w takich sytuacjach. Należałoby monitorować rozwój zjawiska oraz rozpoznać możliwość wnioskowania o wydłużenie legalnego pobytu na terenie Polski. Warto rozważyć organizację spotkania Partnerów PPW, członków Pomorskiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, w tym m.in. przedstawicieli Straży Granicznej, Inspekcji Pracy, Prokuratury z konsulem Republiki Kolumbii, Meksyku i innych państw Ameryki Południowej, których obywatele padają ofiarą nieuczciwych pośredników pracy.

Czy kary odstraszają przed nielegalnym zatrudnianiem cudzoziemców?
Kontrole przeprowadzone przez Okręgową Inspekcję Pracy w Gdańsku potwierdzają, że nieprawidłowości wynikają z jednej strony z nieznajomość języka polskiego przez cudzoziemców, co powoduje możliwość pojawienia się nadużyć przez pracodawców, a z drugiej strony niedostatecznej znajomości prawa przez pracodawców, ze względu na zbyt skomplikowane przepisy (również dla kontrolujących). Przepisy dotyczące legalnego pobytu i zatrudnienia powinny być zrozumiałe i jednoznaczne dla wszystkich stron – pracodawców, cudzoziemców i organów nadzorujących.

Należy podkreślić, że dużą część nieuczciwych pracodawców stanowią cudzoziemcy, a niskie kary nie odstraszają ich przed kolejnymi nadużyciami – stąd wniosek o zaostrzenie kar dla pracodawców działających w warunkach recydywy. Postuluje się o zwiększenie elastyczności w nakładaniu kar – sankcje muszą być bardziej restrykcyjne w przypadku świadomego, rażącego łamania prawa, natomiast przepisy powinny też przewidywać mniej dotkliwe konsekwencje w sytuacjach usprawiedliwionych. Przedstawiciele Grupy Progres, największej agencji pracy na Pomorzu wskazywali, że wbrew pozorom zatrudnienie obywateli Ukrainy nie jest takie proste jak się powszechnie uważa. Imigrant i uchodźca nie mają takich samych praw na rynku pracy. Uchodźcy podobnie jak cudzoziemcy spełniający kryteria ochrony uzupełniającej, pobytu tolerowanego, czy ochrony humanitarnej nie potrzebują pozwolenia na pracę, mogą też zarejestrować się w urzędzie pracy na tych samych zasadach jak bezrobotni Polacy. Jednak nie każdy cudzoziemiec, który szuka schronienia w Polsce, spełnia ww. przesłanki. Kluczowe jest tutaj posiadanie jednego ze statusów ochrony wymienionych w Ustawie o promocji zatrudnienia (…).
 Ponadto zwrócono uwagę, że na rynku funkcjonują podmioty świadczące tzw. „profesjonalne usługi w zakresie uzyskania prawa do pobytu i pracy na terenie Polski" reprezentujące cudzoziemców przez odpowiednimi organami państwowymi. Najczęściej jednak po pobraniu opłaty od cudzoziemca podmioty te nie wywiązują się ze swoich obowiązków lub wykonują pozorne działania, które nie przynoszą oczekiwanego efektu.

Niepewność prawna powoduje wiele komplikacji szczególnie dla pracodawców i agencji pracy, które zatrudniają dużą liczbę cudzoziemców. Chodzi na przykład o wydłużenie, w ostatniej chwili, okresu legalnego pobytu z prawem do pracy dla obywateli ukraińskich w marcu br., lecz tylko do końca czerwca br. Niepewność prawna jest uciążliwa nie tylko dla dużych organizacji, ale przede wszystkim dla samych cudzoziemców. Należy budować zaufanie obywateli do państwa, poprzez wprowadzanie zrozumiałego i w miarę możliwości stałego prawa, tym czasem przepisy i interpretacje prawne udzielane przez właściwe ministerstwa często zmieniają się z roku na rok. Nieświadomość regulacji prawnych przez obywateli Ukrainy wyjeżdżających z Polski na okres do 30 dni powoduje często utratę świadczeń socjalnych (np. 800+) z uwagi na podaną informację Straży Granicznej „o powrocie do pracy" w Polsce.

Dialog Partnerów PPW.
Spotkania Partnerów PPW to cenna inicjatywa ułatwiająca prowadzenie dialogu wśród instytucji i podmiotów działających w obszarze legalności pobytu i zatrudnienia cudzoziemców. Otwarta struktura PPW pozwala na dołączanie kolejnych podmiotów zainteresowanych aktywną działalnością na rzecz cudzoziemców na regionalnym rynku pracy. Bez wątpienia stale potrzebnymi inicjatywami Partnerów PPW są działania edukacyjne i informacyjne w zakresie legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców. Przykładem takiego działania jest planowany w dniu 16 maja 2024 r. przez WUP w Gdańsku i Stowarzyszenie We!come webinar dla pracodawców i agencji pracy, którego organizacja jest możliwa dzięki zaangażowaniu się wielu Partnerów PPW.
Ponadto członkowie PPW zamierzają wspólnie uczestniczyć w konsultacjach nowego projektu ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców oraz odnieść się do założeń krajowej polityki migracyjnej, której ważną częścią jest aktywność ekonomiczna cudzoziemców. Udział w szerokich konsultacjach wcześniejszych projektów ustaw w tym zakresie, pozwoli nam na lepsze dopracowanie rozwiązań prawnych w przygotowywanych dokumentach.

W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele nw. Partnerów PPW:

1. Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku

2. Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku

3. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

4. Invest in Pomerania / Agencja Rozwoju Pomorza

5. Pracodawców Pomorza

6. Kaszubskiego Związku Pracodawców

7. Stowarzyszenia Pracodawców We!come

8. Gdańskiego Urzędu Pracy

9. Powiatowego Urzędu Pracy w Chojnicach

10. Powiatowego Urzędu Pracy w Gdyni

11. Powiatowego Urzędu Pracy w Kartuzach

12. Powiatowego Urzędu Pracy w Kościerzynie

13. Powiatowego Urzędu Pracy w Lęborku

14. Powiatowego Urzędu Pracy w Sztumie z/s w Dzierzgoniu

15. Powiatowego Urzędu Pracy w Tczewie

16. Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku

 
 
 
Gdańsk 12.04.24 r., Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku