O przyjętej w październiku krajowej strategii migracyjnej dyskutują przedstawiciele samorządów, organizacji pozarządowych, przedsiębiorcy. Na Pomorzu spotkali się eksperci zajmujący się tym tematem.

W październiku rząd przyjął strategię migracyjną na lata 2025 – 2030. Jej założenia opisane w dokumencie „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo" wprowadzają szereg istotnych zmian dotyczących dostępu cudzoziemców zarówno do terytorium Polski, jak i do rynku pracy.
Propozycje rozwiązań zawartych w tym dokumencie są źródłem wielu pytań i wątpliwości przedstawicieli samorządów, organizacji pozarządowych oraz przedsiębiorców. 14 listopada odbyło się zorganizowane przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku spotkanie partnerów Pomorskiej Platformy Współpracy na Rzecz Cudzoziemców na Rynku Pracy dotyczące polityki migracyjnej. Wzięli w nim udział eksperci: prof. Paweł Kaczmarczyk - dyrektor Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, Alicja Kępka – ekspertka z Departamentu Spraw Międzynarodowych i Migracji MSWiA, dr Rafał Raczyński - koordynator Obserwatorium Migracji Uniwersytetu Gdańskiego, Monika Chabior - zastępczyni Prezydentki Miasta Gdańska, Tomasz Limon - prezes Pracodawców Pomorza, Karolina Stubińska - prezeska Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek w Gdańsku, Agnieszka Zabłocka, dyrektorka w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego, zastępczyni przewodniczącego Pomorskiej Rady ds. Regionalnej Polityki Migracyjnej.

Pomorskie zidentyfikowało wyzwania wcześniej

W ostatnich latach Samorząd Województwa Pomorskiego oraz liczne samorządy lokalne w regionie wykazywały się dużą aktywnością i podejmowały szereg inicjatyw na rzecz wspierania integracji imigrantów. Ta kwestia jest wpisana w  Strategię Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030, zgodnie z jej zapisami samorząd zobowiązał się do wdrożenia regionalnego planu działań na rzecz integracji migrantów dla woj. pomorskiego. W kwietniu 2024 r., dzięki środkom w ramach projektu EU-BELONG: Międzykulturowe podejście do integracji migrantów w regionach Europy, współfinansowanego przez Fundusz Azylu, Migracji i Integracji Unii Europejskiej, powstał plan strategiczny międzykulturowej integracji migrantów dla województwa pomorskiego. Dokument ten definiuje obszary, w których potrzebna jest zmiana i porządkuje kierunek działań regionalnych w zakresie integracji migrantów.
Działaniom tym brakowało jednak brakowało kontekstu i kierunku, który powinien wynikać z rozstrzygnięć poziomu ogólnokrajowego. Po długim wyczekiwaniu ukazała się ogólnopolska strategia migracyjna na lata 2025-2030, która obecnie jest poddawana krytycznej analizie przedstawicieli podmiotów, których działalność w sposób bezpośredni lub pośredni jest związana z procesami migracyjnymi w Polsce.
Dokument dotyczy kilku obszarów: budzącej emocje kwestii azylu, ale także dostępu do rynku pracy, do edukacji, integracji czy planów przyciągnięcia do Polski dzieci polskich emigrantów.

Nadrzędny priorytet bezpieczeństwa

Zgodnie ze Strategią, priorytetem działań państwa - znajdującego się na jednym ze szlaków migracyjnych - jest ochrona granicy i zapobieganie nielegalnej imigracji. Procesy migracyjne mają być szczegółowo regulowane oraz pozostawać pod kontrolą w zakresie celu przyjazdu, skali napływu, jak i państwa pochodzenia cudzoziemców.
W rządowym dokumencie przewidziano możliwość czasowego oraz terytorialnego zawieszania prawa do przyjmowania wniosków o azyl.

Warunkowy dostęp do rynku pracy

Cudzoziemcy będą dopuszczani do polskiego rynku pracy, aby uzupełnić niedobory w zawodach deficytowych. Będzie to możliwe po spełnieniu warunków takich jak: obywatelstwo kraju OECD lub państwa, z którym Polska lub Unia Europejska ma podpisana umowę o readmisji (skutecznie realizowanej), posiadanie unikatowych, wysokospecjalistycznych umiejętności, zatrudnienie za wynagrodzenie na poziomie porównywalnym z pracownikami polskimi (aby nie tworzyć nieuczciwej konkurencji), zatrudnienie na wniosek pracodawcy realizującego inwestycje w Polsce o strategicznym znaczeniu dla gospodarki lub obronności państwa.  Wprowadzony zostanie model punktowy: przyznawanie kandydatom do pracy punktów za określone kompetencje (rozwiązanie stosowane np. w Australii).
Zostanie utrzymana uproszczona procedura legalizacji pracy w postaci systemu oświadczeń o zatrudnianiu cudzoziemców z wybranych państw. Do końca 2025 r. lista państw, których dotyczy obecnie (Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Gruzja i Armenia) zostanie poddana analizie w celu ewentualnej modyfikacji. 

Modyfikacja funkcjonowania agencji zatrudnienia

W trybie pilnym wprowadzone zostaną zmiany, które pozwolą na wyeliminowanie agencji zatrudnienia łamiących prawo i działających na szkodę pracowników i państwa. Zmienione zostaną zasady wpisywania podmiotów do Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia. Przyspieszone mają zostać procedury usuwania z KRAZ. Zwiększone mają zostać kary za nielegalne pośrednictwo i nielegalne zatrudnianie cudzoziemców. Zmiany mają także dotyczyć wyeliminowaniu omijania reżimu prawnego dotyczącego agencji zatrudnienia pod pretekstem outsourcingu pracowniczego.

Klucz do sukcesu: polityka integracyjna

Jako miarę sukcesu polityki integracyjnej cudzoziemców wskazuje się ich umiejętność komunikacji w języku polskim, poszanowanie przepisów, norm i wartości obowiązujących w Polsce, aktywne uczestnictwo w życiu społecznym lokalnej wspólnoty i utrzymywanie bliskich relacji z członkami polskiego społeczeństwa.
Zasadą nadrzędną ma być dostosowanie się cudzoziemców do norm i zasad społecznych obowiązujących i akceptowalnych w społeczeństwie polskim. Integracja ma być także prowadzona w stosunku do społeczeństwa: działania edukacyjne mają zapobiegać przejawom rasizmu czy ksenofobii. Specjalny program reintegracyjny ma zostać skierowany do Ukraińców już mieszkających w Polsce. Według założeń Centa Integracji Cudzoziemców, które powstaną w 49 regionach Polski (w województwie pomorskim w Gdańsku i Słupsku), mają być przeznaczone dla obywateli Ukrainy i Białorusi.

Strategia i potencjał

Podczas debaty wspomniani eksperci nie kryli wątpliwości związanych ze strategią migracyjną. Sam fakt powstania dokumentu przedstawiającego politykę państwa przyjęto z zadowoleniem. Wyrażono jednak obawy, które dotyczyły możliwości realizacji poszczególnych założeń. Podobnie jak w dyskusji ogólnopolskiej i europejskiej obawy budzą kwestie ochrony krajowej i międzynarodowej migrantów. Kluczowy z punktu widzenia województwa pomorskiego jest brak rozwiązań ustawowych dla samorządów województw.

Fot. ze spotkania w ramach PPW - Łukasz Tokarczyk, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego