Dostęp do rynku pracy, możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i ubiegania się o środki na jej założenie, świadczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne – przedstawiamy główne założenia Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

 
Każdy obywatel Ukrainy, który od 24 lutego 2022 r. wjechał do Polski legalnie i ma zamiar tutaj pozostać, przebywa w naszym kraju legalnie. Obecnie obowiązujący zapis mówi o wjeździe na teren RP bezpośrednio z Ukrainy. Przepisy specustawy nie obejmują więc osób, które wjechały do Polski tranzytem z innego kraju. Okres legalnego pobytu wynosi 18 miesięcy i jest liczony od 24 lutego 2022, nie od faktycznej daty wjazdu. Legalny pobyt umożliwia m.in. dostęp do rynku pracy, edukacji, ubezpieczeń zdrowotnych i świadczeń rodzinnych – na takich samych zasadach jak dla obywateli Polski.  
 

Prowadzenie działalności gospodarczej

Obywatel Ukrainy, który przebywa legalnie w Polsce na podstawie specustawy, może podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium RP na takich samych zasadach jak obywatele Polscy. Jedynym warunkiem jest uzyskanie numeru PESEL. Co ważne, może również korzystać z możliwości ubiegania się o środki na podjęcie działalności gospodarczej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
 

Dostęp do rynku pracy

Obywatele Ukrainy będą mogli korzystać z usług rynku pracy (w tym pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego oraz szkoleń) tak jak Polacy. Ustawa umożliwia im swobodny dostęp do instrumentów rynku pracy, aktywnych form pomocy oraz skierowanie do zatrudnienia za pośrednictwem urzędów pracy. Każdy obywatel Ukrainy przebywający w Polsce legalnie może podjąć legalną pracę bez żadnych dodatkowych formalności. Pracodawca ma obowiązek zgłosić ten fakt do powiatowego urzędu pracy poprzez system elektroniczny praca.gov.pl w ciągu 14 dni od podjęcia pracy. Osoby, które pracowały w Polsce legalnie przed 24 lutego 2022 r. (np. na zezwolenie, oświadczenia), nie muszą nic robić, aby dalej móc legalnie pracować u tego samego pracodawcy. Co istotne, jeśli chcą zmienić pracodawcę, nie potrzebują do tego żadnego zezwolenia – wystarczy zgłoszenie opisane powyżej.
 

Rejestracja w urzędzie pracy

W urzędzie pracy jako bezrobotny lub poszukujący pracy może zarejestrować się każdy legalnie przebywający w Polsce obywatel Ukrainy. Jako osoby bezrobotne będą mogły rejestrować się również kobiety powyższej 60. roku życia i mężczyźni powyżej 65. roku życia. Rejestracja będzie się odbywać w oparciu o Ustawę z dnia 24 lutego 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 kwietnia 2020 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy. Zgodnie z tym rozporządzeniem, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, mając na uwadze obiektywne okoliczności lub przeszkody uniemożliwiające przedłożenie kompletu dokumentów oraz przekazanie wymaganych danych, starosta może wyrazić zgodę na rejestrację jako bezrobotnego albo poszukującego pracy osoby nieposiadającej kompletu dokumentów lub która nie przekazała wymaganych danych. Powiatowe urzędu pracy będą więc mogły rejestrować obywateli ukraińskich nieposiadających kompletu dokumentów jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy. Osoby te jednak muszą się wylegitymować i potwierdzić swoją tożsamość. Uproszona rejestracje będzie możliwa tylko dla obywateli Ukrainy ubiegających się o status osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku oraz poszukującego pracy. Ubiegający się o zasiłek dla bezrobotnych podlegają rejestracji na dotychczasowych zasadach.
 

Legalny pobyt przez 18 miesięcy

Obywatel Ukrainy, który wjeżdża od 24 lutego br. do Polski, korzysta z ochrony czasowej w naszym kraju, a jego pobyt uznaje się za legalny przez 18 miesięcy (nie dotyczy to obywateli Ukrainy, którzy już mają w Polsce prawo do legalnego pobytu). Wjazd do Polski może zostać zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej. W innym przypadku Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt obywatela Ukrainy na jego wniosek złożony osobiście w siedzibie organu gminy nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium RP. Jeśli pobyt zostaje uznany za legalny na podstawie tego wniosku, obywatelowi Ukrainy nadawany będzie numer PESEL. Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go legalnego pobytu ustanowionego specustawą.
 

Ubezpieczenie zdrowotne

Ustawa zakłada, że każdy obywatel Ukrainy, który znalazł się w Polsce od 24 lutego ma zagwarantowany dostęp do publicznego systemu ochrony zdrowia, na tych samych zasadach co obywatele Polscy. Oznacza to, że bez przeszkód może korzystać z podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, zlecanych badań diagnostycznych oraz leczenia szpitalnego. Za świadczenia medyczne w publicznej służbie zdrowia dla obywatela Ukrainy zapłaci Narodowy Fundusz Zdrowia. Finansowanie to jest zagwarantowane z budżetu państwa i nie umniejsza puli wpływu ze składki zdrowotnej.
Obywatel Ukrainy zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna podlegać będzie  zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego na dotychczasowych zasadach. Składka będzie odprowadzona z Funduszu Pracy.
 
Całość ustawy dostępna tutaj
Nowelizacja ustawy z dnia 28.03.2022